Wat is lichtvervuiling?

We zijn eraan gewend geraakt dat het nooit meer écht donker is. Straatlantaarns, reclameborden, lichten van sportvelden, kantoorverlichting en onze eigen schermen verlichten de nacht. Handig en veilig? Misschien. Maar dit overmatige kunstlicht heeft een keerzijde: het verstoort onze gezondheid, natuur en biologische klok.

Sky glow

Lichtvervuiling is niet iets wat je ruikt of voelt, maar je ziet het wel: het is het teveel of verkeerd gebruik van kunstlicht in de nacht. Denk aan lichten die naar boven schijnen, onnodig felle verlichting of verlichting die aan staat zonder dat er iemand is.

De meest herkenbare vorm van lichtvervuiling wordt ‘sky glow’ genoemd, oftewel: hemelgloed. Sky glow is de gloed van licht die je ’s nachts boven steden kunt zien en die ervoor zorgt dat de sterren nog nauwelijks zichtbaar zijn.

Wat doet lichtvervuiling met onze biologische klok?

Ons lichaam werkt volgens een soort interne timer: de biologische klok. Die regelt wanneer je wakker wordt, honger krijgt, je je goed kunt concentreren of juist moe wordt. Licht is het belangrijkste signaal voor die klok. Daglicht in de ochtend zorgt ervoor dat jouw biologische klok gelijk blijft lopen met het 24-uurs ritme van de omgeving. In de avond geeft je biologische klok het signaal om melatonine aan te maken. Melatonine vertelt het lichaam dat de nacht begint en dat het tijd is om te gaan slapen.

Maar als je ook ’s avonds en ’s nachts veel licht om je heen hebt – van straatlantaarns of van je scherm – denkt je lichaam dat het nog steeds dag is. Je biologische klok raakt dan in de war. De melatonineproductie wordt onderdrukt en je valt moeilijker in slaap, slaapt onrustiger, of wordt ’s ochtends moe wakker. Chronische verstoring kan leiden tot vermoeidheid, concentratieproblemen, en op langere termijn zelfs verhoogde kans op gezondheidsproblemen zoals hart- en vaatziekten, diabetes en zelfs bepaalde vormen van kanker.

De natuur heeft ook donkerte nodig

Niet alleen mensen, ook dieren en planten hebben last van lichtvervuiling:

• Nachtinsecten zoals motten raken gedesoriënteerd door straatverlichting, met grote gevolgen voor bestuiving.
• Trekvogels kunnen in de war raken of van hun route afwijken.
• Planten passen hun groeicyclus aan, bijvoorbeeld door eerder of juist later te bloeien of hun bladeren los te laten.
• Prooi- en roofdiergedrag van verandert, waardoor het ecosysteem uit balans raakt.

Kortom: Alles hangt met elkaar samen en lichtvervuiling verandert het ritme van het hele ecosysteem.

Het goede nieuws? We kunnen er iets aan doen, zonder dat het ten koste gaat van veiligheid of comfort. Gemeenten, bedrijven en ook jij als bewoner kunnen stappen zetten:

Wat kun jij doen?

• Stop met het verlichten van plekken waar het eigenlijk niet nodig is
• Laat lichten niet onnodig aan staan, zeker niet in de nacht.
• Gebruik bewegingssensoren of timers voor buitenverlichting.
• Kies voor warm wit licht (rood/oranje) in plaats van koel wit (blauw achtig) licht. Dat is veel minder verstorend voor de nachtelijke natuur.
• Scherm lampen af zodat ze niet naar boven of op straat schijnen.
• Bekijk de TedTalk hieronder!

BioClock en lichtvervuiling

Binnen het BioClock-consortium onderzoeken we hoe kunstlicht invloed heeft op onze interne klok en op de natuur. We werken samen met onderzoekers, gemeenten en andere partners om Nederland beter af te stemmen op het natuurlijke ritme van licht en donker.

Lees meer over ons onderzoek op www.bioclockconsortium.org